Đề phòng đột qụy (1): Những dấu hiệu không nên bỏ qua

Theo kết quả điều tra mới đây của Trường ĐH Y Hà Nội kết hợp với một số Viện nghiên cứu của Bộ Y tế thực hiện trong thời gian 5 năm (2007-2011) trên hơn 10.000 ca tử vong tại 192 xã, thuộc 16 tỉnh cho thấy, nguyên nhân tử vong hàng đầu ở nam là do các bệnh lý mạch máu não (hay còn gọi là đột qụy).   Thông tin chúng tôi đưa ra dưới đây sẽ giúp bạn có thêm kiến thức để tự nhận ra mình có dễ bị đột qụy cũng như cách phòng tránh căn bệnh chết người này.

BS Tạ Hữu Ánh, Khoa Hồi sức cấp cứu, Viện Lão khoa Quốc gia  cho biết. Tỷ lệ số ca nặng tăng 20% so với tháng trước.

Khi nào dễ đột qụy?

Theo BS CK II Nguyễn Thị Đức Hiền, Trưởng khoa Hồi sức cấp cứu nội, BV Đa khoa Xanh Pôn, đột qụy xảy ra khi có gián đoạn sự cung cấp máu một cách bình thường cho não, khu vực tổ chức não không được cấp máu sẽ bị thiếu máu kéo dài. Hậu quả là các tế bào thần kinh bị tổn thương, bị hoại tử chết, dẫn đến mất hoặc suy giảm chức năng chỉ huy của cơ quan trung ương não bộ.

Tai biến mạch não gồm hai dạng: Xuất huyết não (chảy máu trong não hoặc màng não) và nhồi máu não (tắc mạch não). Cả hai dạng đều có chung nhiều yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, các bệnh chuyển hoá như đái tháo đường, rối loạn chuyển hoá mỡ, béo phì…

Bệnh xảy ra quanh năm, nhưng gặp nhiều nhất vào mùa rét hoặc thời điểm chuyển mùa thời tiết nóng, lạnh đột ngột. Tại Viện Châm cứu Trung ương, BS Hữu Lợi, Phó Trưởng khoa Nội cũng cho biết, thời tiết chuyển nắng mới này đã khiến nhiều người phải đến viện do tai biến mạch máu não. Bệnh nhân vào viện có đủ các dấu hiệu từ nhẹ đến nặng.

Theo các bác sĩ, tỷ lệ đột qụỵ cũng thường tăng cao vào dịp lễ hội. Hiện tại, không chỉ BV Xanh Pôn, các bệnh viện khác đều có sự chuẩn bị để xử trí khẩn cấp các trường hợp cấp cứu, bởi kỳ nghỉ Giỗ tổ Hùng Vương và đợt nghỉ lễ 30/4 – 1/5 sắp tới. Đó là những cơ hội để mọi người du lịch, vui chơi, họp mặt gia đình, bè bạn, tổ chức các buổi liên hoan, ăn uống, với những bữa ăn quá tải cả về lượng và chất; bia, rượu, đôi khi là cả những chất kích thích như cà phê, thuốc lá… cũng được tiêu thụ nhiều hơn bình thường. Ăn ngủ thất thường, hưng phấn, vui buồn quá mức là những yếu tố vô cùng thuận lợi cho căn bệnh đột qụy.

 

Bệnh nhân đột qụy tăng mạnh vào dịp lễ hội (ảnh chụp tại BV Xanh Pôn ngày 10/4).

 

Bệnh nhân đang trẻ hóa

Thông thường tuổi càng cao thì càng có nhiều nguy cơ bị đột qụy. Tuy nhiên, ghi nhận tại các bệnh viện gần đây cho thấy tuổi đời của bệnh nhân bị đột qụy ngày càng trẻ hóa, có trường hợp chỉ 18, 20 tuổi. Nhiều trường hợp đến bệnh viện trong tình trạng đột ngột hôn mê, chảy máu ồ ạt trong não rất dễ tử vong. Đột qụy do tắc mạch não còn hay xảy ra ở các thanh niên tiêm chích ma tuý, vi trùng xâm nhập qua da và các vết tiêm chích, vào màng trong tim, gây các mảng sùi. Các mảng sùi này sẽ bong theo dòng máu và đi lên làm tắc mạch máu não.

Trước đây, căn bệnh đột qụy phần đa là nam giới nhưng gần đây tỷ lệ mắc bệnh ở phụ nữ có xu hướng tăng một cách đáng kể. Theo BS Đức Hiền, ngoài tỷ lệ tử vong cao thì 50% số người sống sót sau đột qụy bị tàn phế, phải sống phụ thuộc vào người khác. Người bệnh sau điều trị khi trở lại cuộc sống gặp rất nhiều khó khăn trong sinh hoạt do những di chứng về tâm thần, tri giác và vận động, có thể phải ngồi xe lăn suốt đời do “bán thân bất toại” hoặc sống trong trạng thái hôn mê vĩnh viễn trên giường.

 

Dấu hiệu phát hiện sớm

Tỷ lệ đột qụy thường tăng cao trong các dịp lễ hội do thời điểm này, con cháu đi chơi, không chăm sóc được các cụ già. Hoặc đi du lịch, đi chơi nhiều, ăn uống thất thường, thức khuya cộng với mệt mỏi do đi lại… là những yếu tố vô cùng thuận lợi cho căn bệnh đột qụy.

Đột qụy là thiếu sót thần kinh xảy ra đột ngột kéo dài trên 24 giờ, bệnh nhân xuất hiện liệt nửa người, tay trái, chân trái hoặc tay phải, chân phải hoặc liệt nửa mặt. Nếu những dấu hiệu này tồn tại trên 24 giờ là đột qụy.

 

Nhưng có người tự nhiên bị liệt nửa người, sau 24 giờ lại trở lại bình thường thì gọi là tai biến mạch máu não thoáng qua. Xu hướng chung của thế giới gần đây cho rằng, những dấu hiệu báo trước tai biến mạch máu não thoáng qua sẽ tiến tới đột qụy thực sự.

 

Ví dụ, tự nhiên tê tê nửa mặt, hoặc tay bị bại một chút, cầm bát ăn cơm thấy tay yếu rồi tự nhiên hết, hoặc các triệu chứng bỗng dưng nói ngọng, nói khó,… đều là những dấu hiệu báo trước một cơn đột qụy. Người bệnh phải tới các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị ngay, chứ không phải đợi đến lúc đột qụy hẳn mới đi khám thì đã quá muộn!

Bản thân đột qụy đã gây ra nhiều tai biến như liệt, nhưng rất nhiều trường hợp không chết vì đột qụy, mà chết vì tai biến của đột qụy. Ví như vào nhà vệ sinh đột ngột bị xuất huyết não, bệnh nhân không còn tự chủ là ngã ra, đập đầu vào tường tự gây chấn thương rất nguy hiểm. Hai tổn thương kết hợp lại làm bệnh nhân tử vong nhanh.

Hà Dương – Phương Thuận